Στις 27–28 Μαρτίου 2025, πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη, στο Εθνικό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων και Προαγωγής Υγείας (CNaPPS) του Ιταλικού Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας (ISS) η δεύτερη προσωπική συνάντηση του Πακέτου Εργασίας 4 (ΠΕ4) του ευρωπαϊκού έργου Health4EUKids. Η εκδήλωση σηματοδότησε μια καίρια στιγμή για την αξιολόγηση της προόδου του έργου και τον καθορισμό στρατηγικών για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της δυνατότητας μεταφοράς του σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η διήμερη συνάντηση συγκέντρωσε όλους τους εταίρους της κοινοπραξίας από την Ελλάδα, τη Μάλτα, την Ισπανία, το Βέλγιο, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, τη Λιθουανία, την Κροατία, την Πολωνία, την Πορτογαλία και την Ιταλία και συμμετείχαν ενεργά οι επικεφαλείς όλων των Πακέτων Εργασίας. Τα εναρκτήρια λόγια εκφώνησαν ο Giovanni Capelli, Διευθυντής του CNaPPS, μαζί με τον συντονιστή του έργου Απόστολο Βανταράκη (Πανεπιστήμιο Πατρών) και τις συντονίστριες του ΠΕ4 Chiara Cattaneo και Angela Giusti (ISS).
Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας, οι εταίροι παρουσίασαν σχέδια για το τελευταίο έτος του έργου στα διάφορα Πακέτα Εργασίας, συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού και της διάδοσης, της αξιολόγησης και της εφαρμογής των δύο βασικών Βέλτιστων Πρακτικών: Grünau Moves και Smart Family.
Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στη διαδικασία DELPHI που καθοδηγείται από το ΠΕ4, ένα βασικό εργαλείο για τον εντοπισμό κοινών κριτηρίων βιωσιμότητας για τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται. Στη συνάντηση παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου DELPHI, στον οποίο συμμετείχαν 34 εμπειρογνώμονες από δέκα Ευρωπαϊκές χώρες – συμπεριλαμβανομένων μελών συμβουλευτικών συμβουλίων, εταίρων έργου και εξωτερικών ενδιαφερομένων – με διεπιστημονική τεχνογνωσία στη δημόσια υγεία, τη διατροφή, τα οικονομικά της υγείας, την προαγωγή της υγείας και την εφαρμογή πολιτικών.
Οι αξιολογήσεις και των δύο παρεμβάσεων (Grünau Moves και Smart Family) συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας ένα ποιοτικό ερωτηματολόγιο βασισμένο στο Δυναμικό Πλαίσιο Βιωσιμότητας. Κάλυψε εννέα θεματικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της προσαρμοστικότητας, της διακυβέρνησης, της οικονομικής βιωσιμότητας και της ισότητας. Τα βασικά ευρήματα τόνισαν τη σημασία του συν-σχεδιασμού από κάτω προς τα πάνω, της ευθυγράμμισης με τις τοπικές πολιτικές και την ανάγκη για διατομεακές δομές διακυβέρνησης. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, διαπιστώθηκε ότι τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και οι δημοτικοί προϋπολογισμοί ήταν αποτελεσματικοί. Η ενσωμάτωση στα συστήματα υγείας επωφελήθηκε από την προσάρτηση των πρακτικών σε εθνικές στρατηγικές, όπως το σχέδιο της Ισπανίας 2022-2030 κατά της παιδικής παχυσαρκίας.
Η διαδικασία επίσης έδωσε έμφαση στη συμμετοχική αξιολόγηση και την προσαρμοστική επικοινωνία, προτείνοντας εργαλεία όπως τοπικούς πίνακες ελέγχου, εκστρατείες ευαισθητοποίησης και πολύγλωσσο ενημερωτικό υλικό. Οι συζητήσεις ενίσχυσαν την αξία μιας ευέλικτης αλλά δομημένης προσέγγισης, ικανής να προσαρμόζεται σε εθνικά και τοπικά πλαίσια, ενώ προάγει τη συνέπεια και τη δυνατότητα αναπαραγωγής σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μέσω ομαδικής εργασίας και συνεδριάσεων ολομέλειας, οι συμμετέχοντες ανέπτυξαν συγκεκριμένες ιδέες για το πώς να ενσωματωθούν αυτές οι παρεμβάσεις στα εθνικά συστήματα υγείας.
Στην ομάδα Grünau Moves, οι συμμετέχοντες τόνισαν τη σημασία της ενεργού συμμετοχής της κοινότητας, που υποστηρίζεται από επίσημους μηχανισμούς, όπως ρυθμιστικά πλαίσια που επιτρέπουν διατομεακούς πίνακες προγραμματισμού υγείας, με τη συμμετοχή τοπικών αρχών, υπηρεσιών υγείας και της κοινωνίας των πολιτών. Τα δεσμευτικά πρωτόκολλα μεταξύ δήμων και τοπικών υγειονομικών αρχών αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των διακοπών χρηματοδότησης ή των πολιτικών αλλαγών. Το μοντέλο βασίζεται στην κοινή ηγεσία, με καθοδηγητικό ρόλο για τις τοπικές υπηρεσίες υγείας, ενισχύοντας την ευθυγράμμιση με τους μακροπρόθεσμους στόχους δημόσιας υγείας.
Η συζήτηση υπογράμμισε επίσης την αξία της αξιοποίησης των υφιστάμενων τοπικών πρωτοβουλιών, προωθώντας την ευθυγράμμιση από κάτω προς τα πάνω αντί για αντικαταστάσεις από πάνω προς τα κάτω, μια προσέγγιση που ενισχύει την εμπιστοσύνη και την ιδιοκτησία της κοινότητας. Ωστόσο, η πολιτική μεταβλητότητα παραμένει ένα κρίσιμο ζήτημα: ακόμη και με νομικές εντολές, ο διοικητικός κύκλος εργασιών μπορεί να διαταράξει τη συνέχεια, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για πολυθεσμική δέσμευση και ισχυρά δίκτυα υποστήριξης.
Όσον αφορά την οικονομική βιωσιμότητα, οι συμμετέχοντες πρότειναν την ενσωμάτωση του Grünau Moves σε συνήθεις ροές χρηματοδότησης, όπως τα περιφερειακά διαρθρωτικά ταμεία για τη δημόσια υγεία, και την προώθηση του συμμετοχικού προϋπολογισμού σε δημοτικό επίπεδο. Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα απορρίφθηκαν ως ακατάλληλες για ευαίσθητους τομείς όπως η διατροφή. Αντίθετα, εκτιμήθηκαν προσεγγίσεις που αναδιοργανώνουν τους υπάρχοντες πόρους, όπως τα σχολεία, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι υπηρεσίες υγείας. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα αφορούσε την εκπαίδευση αστυνομικών που ήδη ασχολούνται με την υποστήριξη απομονωμένων ατόμων για την προώθηση της σωστής ενυδάτωσης και διατροφικών συμπεριφορών χωρίς επιπλέον κόστος.
Η δύναμη του μοντέλου έγκειται στην προσαρμοστικότητά του και στις ισχυρές αρχές συμμετοχής, συν-σχεδιασμού και συμπερίληψης ευάλωτων ομάδων, επιτρέποντας την προσαρμογή στα τοπικά πλαίσια. Οι στρατηγικές δέσμευσης ποικίλλουν μεταξύ των περιοχών, από τη χρήση των σχολείων ως σημείων πρόσβασης έως τις μεθόδους συμμετοχικής παρατήρησης. Οι μεσογειακές χώρες σημείωσαν πολιτιστική συγγένεια με το πρόγραμμα λόγω των διατροφικών προτύπων, αλλά και των προκλήσεων που σχετίζονται με την αύξηση των τιμών των υγιεινών τροφίμων, επηρεάζοντας δυσανάλογα τους ευάλωτους πληθυσμούς.
Στην ομάδα Έξυπνης Οικογένειας, η εστίαση ήταν στην πρόκληση της ενσωμάτωσης της παρέμβασης στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης, και της διασφάλισης μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας. Διευκρινίστηκε ότι η Έξυπνη Οικογένεια δεν είναι καθαρά μια ψηφιακή παρέμβαση αλλά μια μεθοδολογία για την προώθηση μιας αλλαγής προσέγγισης μεταξύ επαγγελματιών και οικογενειών. Τα ψηφιακά εργαλεία (π.χ. έξυπνες οικογενειακές κάρτες και κωδικοί QR) είναι υποστηρικτικά, αλλά όχι κεντρικά για το πρόγραμμα. Τα κυριότερα εμπόδια που εντοπίστηκαν περιελάμβαναν τον χαμηλό ψηφιακό γραμματισμό και την πολιτισμική αντίσταση στην τεχνολογία, ιδιαίτερα μεταξύ των ευάλωτων πληθυσμών. Οι προτεινόμενες λύσεις περιελάμβαναν προσβάσιμο οπτικό υλικό και απλοποιημένες πλατφόρμες για την υποστήριξη της εκπαίδευσης των επαγγελματιών.
Όσον αφορά την ένταξη, προέκυψε η ανάγκη να ξεπεραστεί ο κατακερματισμός μεταξύ των τομέων υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικών τομέων, προτείνοντας την Έξυπνη Οικογένεια ως μέρος ρουτίνας της εργασίας των επαγγελματιών, συνδεδεμένη με προγράμματα συνεχούς κατάρτισης. Ορισμένες χώρες διερεύνησαν την ευθυγράμμιση του προγράμματος με τις υπάρχουσες πρωτοβουλίες πρώιμης παιδικής ηλικίας, δημόσιας εκπαίδευσης και πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Οι προκλήσεις επεκτασιμότητας περιελάμβαναν έλλειψη διαλειτουργικότητας μεταξύ συστημάτων πληροφοριών και κατακερματισμένη ευθύνη δεδομένων. Οι λύσεις περιελάμβαναν την ανάπτυξη κοινών κατευθυντήριων γραμμών, προσαρμοσμένων προσεγγίσεων για διαφορετικές επαγγελματικές ομάδες και πιλότους σε διαφορετικά τοπικά πλαίσια.
Όσον αφορά τη βιωσιμότητα, η εξάρτηση από απλοϊκούς δείκτες όπως ο ΔΜΣ (Δείκτης Μάζας Σώματος) αποθαρρύνθηκε. Οι συμμετέχοντες συνέστησαν τη χρήση μετρήσεων που εστιάζονται στη διαδικασία, όπως η γονική εμπιστοσύνη ή το οικογενειακό «κλίμα υγείας» και συμμετοχικές αξιολογήσεις που αφορούν οικογένειες. Ο στόχος είναι να αποτυπωθούν βαθιές, βιώσιμες αλλαγές συμπεριφοράς και όχι άμεσα και δυνητικά παραπλανητικά αποτελέσματα.
Η δεύτερη ημέρα επικεντρώθηκε στον Διάλογο Πολιτικής, ένα άλλο βασικό στοιχείο για τη διασφάλιση της θεσμικής μεταφοράς, βιωσιμότητας και επεκτασιμότητας των Βέλτιστων Πρακτικών. Οι συνεδρίες παρείχαν πρακτικά εργαλεία και μοιράστηκαν εμπειρίες από τη Φινλανδία, τη Σλοβενία και τη Λιθουανία. Αντί για απλή διάδοση των αποτελεσμάτων, ο Διάλογος Πολιτικής είναι μια δομημένη διαδικασία σχεδιασμένη για τη συμμετοχή των πολιτικών, των βασικών ενδιαφερομένων και εκπροσώπων από διάφορους τομείς (όχι μόνο την υγεία) σε συζητήσεις με γνώμονα τη δράση και τις λύσεις.
Όπως εξηγεί η Nella Savolainen (THL, Φινλανδία), ο Διάλογος Πολιτικής μπορεί είτε να ξεκινήσει μια μακροπρόθεσμη πολιτική διαδικασία είτε να βασιστεί σε υπάρχουσες πρωτοβουλίες. Η αξία του έγκειται στη δημιουργία ενός κοινού χώρου για την ενίσχυση της συναίνεσης, της εμπιστοσύνης και της ιδιοκτησίας, την προώθηση του διατομεακού διαλόγου και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας κατά την εφαρμογή των συμφωνημένων ενεργειών.
Για την Έξυπνη Οικογένεια, οι στόχοι μπορεί να περιλαμβάνουν τον εντοπισμό νομοθετικών ευκαιριών, τη δημιουργία διατομεακών συνεργασιών (π.χ. υγεία, εκπαίδευση, κοινωνικές υπηρεσίες), τη συμμετοχή νέων ενδιαφερόμενων μερών ή την έναρξη καινοτόμων διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Τα αναμενόμενα αποτελέσματα κυμαίνονται από την ανάπτυξη εργαλείων παρακολούθησης έως τον εντοπισμό επιλογών χρηματοδότησης και την προώθηση της αλλαγής συμπεριφοράς μεταξύ του βασικού προσωπικού.
Οι ομάδες εργασίας συζήτησαν πώς να δομήσουν και να ενεργοποιήσουν αποτελεσματικούς Διαλόγους Πολιτικής στις χώρες τους, ξεκινώντας από τις υπάρχουσες εμπειρίες και ορίζοντας συγκεκριμένες, ρεαλιστικές μελλοντικές δράσεις για την υποστήριξη της συστημικής υιοθέτησης των Βέλτιστων Πρακτικών.
Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με κοινή συζήτηση μεταξύ όλων των εταίρων για τον καθορισμό των επόμενων βημάτων πριν από την ολοκλήρωση του έργου.
Η συνάντηση της Ρώμης τόνισε τη σημασία της συνεργασίας για την ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων και την προώθηση μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής προσέγγισης για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας και την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής, με ιδιαίτερη έμφαση στη γονική υποστήριξη. Ως εταίρος φιλοξενίας, ο ISS επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του για τη διάδοση και την ενσωμάτωση των Βέλτιστων Πρακτικών διεθνώς, ενώ διευκολύνει τον διάλογο με άλλα ευρωπαϊκά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια συνεδρία αφιερώθηκε στη συνέργεια μεταξύ των Βέλτιστων Πρακτικών του Health4EUKids και εκείνων που προωθούνται στο πλαίσιο της Κοινής Δράσης Πρόληψης Μη Μεταδοτικών Ασθενειών (JA PreventNCD), με ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη των οικογενειών, των μικρών παιδιών και της πρωτοβουλίας για τη φιλική προς τα μωρά Κοινότητα και Υπηρεσία Υγείας που συντονίζεται από το ΠΕ6 του τελευταίου έργου. Μέσω της κοινής συμμετοχής και στις δύο κοινές δράσεις, η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα αναπτύσσουν συντονισμένες δράσεις που γεφυρώνουν τα δύο έργα, με στόχο την ενίσχυση της ολοκλήρωσης και τη διασφάλιση μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.
#HaDEA
